Emerytury z pracy za granicą - jak je uzyskać?

Wprowadzenie

Wielu Polaków w ciągu swojego życia zawodowego pracuje za granicą, szczególnie w krajach Unii Europejskiej. Warto wiedzieć, że okresy tej pracy nie przepadają - można uzyskać z nich emeryturę zagraniczną, która będzie uzupełnieniem polskiego świadczenia. W tym artykule przedstawiamy kompleksowy przewodnik, jak uzyskać emerytury z pracy za granicą.

Podstawowe zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego

W ramach Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) oraz w krajach, z którymi Polska podpisała umowy dwustronne, funkcjonują zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Najważniejsze z nich to:

• Zasada sumowania okresów ubezpieczenia - okresy ubezpieczenia z różnych krajów są sumowane, co pozwala na spełnienie minimalnych warunków do uzyskania emerytury
• Zasada eksportu świadczeń - emerytury są wypłacane niezależnie od miejsca zamieszkania w UE/EOG
• Zasada równego traktowania - obywatele innych państw członkowskich są traktowani tak samo jak obywatele danego kraju
• Zasada jednego ustawodawstwa - w danym momencie podlega się ubezpieczeniu tylko w jednym państwie

Kraje, z których można uzyskać emeryturę

Możliwość uzyskania emerytury dotyczy pracy w następujących krajach:

Kraje Unii Europejskiej i EOG

W przypadku wszystkich krajów UE oraz Islandii, Liechtensteinu, Norwegii i Szwajcarii obowiązują przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Kraje, z którymi Polska podpisała umowy dwustronne

Polska ma umowy o zabezpieczeniu społecznym również z krajami spoza UE/EOG, takimi jak:

• Australia
• Białoruś
• Kanada
• Korea Południowa
• Mołdawia
• Ukraina
• USA
• Wielka Brytania (po Brexicie)

Zakres tych umów może się różnić, dlatego warto sprawdzić szczegóły dla konkretnego kraju.

Minimalne warunki do uzyskania emerytury zagranicznej

Każdy kraj ma własne minimalne warunki, które trzeba spełnić, aby uzyskać emeryturę. Najczęściej jest to minimalny okres ubezpieczenia oraz osiągnięcie wieku emerytalnego. Przykładowo:

Niemcy

Minimalny okres ubezpieczenia: 5 lat (60 miesięcy)

Wiek emerytalny: 65-67 lat (w zależności od roku urodzenia)

Wielka Brytania

Minimalny okres ubezpieczenia: 10 lat

Wiek emerytalny: 66-68 lat (w zależności od roku urodzenia)

Francja

Minimalny okres ubezpieczenia: 1 kwartał

Wiek emerytalny: 62-67 lat

Jeśli nie spełniasz minimalnego okresu ubezpieczenia w danym kraju, ale łącznie z okresami w Polsce i innych krajach UE spełniasz ten warunek, to i tak możesz otrzymać emeryturę proporcjonalną do opłaconych składek.

Jak złożyć wniosek o emeryturę zagraniczną?

Procedura ubiegania się o emeryturę z kilku krajów jest uproszczona. Można złożyć jeden wniosek w kraju zamieszkania, który zostanie przekazany do pozostałych państw. Główne kroki to:

1. Przygotowanie dokumentów

Należy zgromadzić dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia za granicą:

• Umowy o pracę
• Świadectwa pracy
• Zaświadczenia o odprowadzanych składkach (np. niemieckie formularze U1 lub E205)
• Dokumenty ubezpieczeniowe (np. brytyjskie formularze P60)
• Numery ubezpieczenia w poszczególnych krajach (np. francuski numer NIR, niemiecki Versicherungsnummer)

2. Złożenie wniosku

Wniosek o emeryturę zagraniczną należy złożyć:

• W oddziale ZUS właściwym dla miejsca zamieszkania w Polsce
• Na około 6 miesięcy przed osiągnięciem wieku emerytalnego
• Na formularzu ZUS EMP (wniosek o emeryturę)

W formularzu należy zaznaczyć, że wnioskujemy również o emeryturę zagraniczną oraz wymienić kraje, w których pracowaliśmy.

3. Procedura międzynarodowa

Po złożeniu wniosku rozpoczyna się procedura międzynarodowa:

• ZUS przekazuje wniosek do instytucji zabezpieczenia społecznego w kraju, w którym pracowaliśmy
• Zagraniczna instytucja weryfikuje okresy ubezpieczenia i wylicza wysokość świadczenia
• Decyzja jest przesyłana bezpośrednio do wnioskodawcy lub za pośrednictwem ZUS

Cała procedura może trwać od kilku miesięcy do nawet roku, w zależności od krajów, których dotyczy wniosek.

Jak wyliczana jest wysokość emerytury zagranicznej?

Każdy kraj wylicza wysokość emerytury według własnych przepisów. Ogólna zasada jest następująca:

1. Kraj wylicza teoretyczną wysokość emerytury, jaką otrzymałaby osoba, gdyby wszystkie okresy ubezpieczenia w UE/EOG zostały zrealizowane w tym kraju
2. Następnie wylicza się emeryturę proporcjonalną - stosunek okresu ubezpieczenia w danym kraju do łącznego okresu ubezpieczenia we wszystkich krajach UE/EOG

Przykład: Pan Jan pracował 10 lat w Niemczech i 25 lat w Polsce. Teoretyczna emerytura niemiecka za 35 lat pracy wynosiłaby 1500 euro. Emerytura proporcjonalna to: 1500 euro x (10 lat / 35 lat) = 428,57 euro.

Wypłata emerytury zagranicznej

Emerytury zagraniczne są wypłacane niezależnie od polskiej emerytury. Możliwe są różne sposoby wypłaty:

• Przelew na konto bankowe - najczęściej wybierana opcja, możliwe jest otrzymywanie emerytury na konto w polskim banku
• Przekaz pocztowy - niektóre kraje oferują również taką możliwość

Emerytury są zazwyczaj wypłacane w walucie kraju, który je przyznał, choć niektóre instytucje oferują możliwość wypłaty w walucie kraju zamieszkania.

Opodatkowanie emerytur zagranicznych

Kwestia opodatkowania emerytur zagranicznych zależy od umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania między Polską a krajem, z którego pochodzi emerytura. Najczęściej stosowane są dwa modele:

• Opodatkowanie w kraju zamieszkania - emerytury są opodatkowane w Polsce, a w kraju wypłacającym emeryturę są zwolnione z podatku
• Opodatkowanie w kraju źródła - emerytury są opodatkowane w kraju, który je wypłaca

W przypadku emerytur z Niemiec, Austrii, Belgii, Holandii, Francji i wielu innych krajów UE, zgodnie z umowami o unikaniu podwójnego opodatkowania, emerytury podlegają opodatkowaniu w Polsce.

Najczęstsze problemy i jak je rozwiązać

Brak dokumentów potwierdzających zatrudnienie

W przypadku braku dokumentów można:

• Zwrócić się do instytucji ubezpieczeniowej w danym kraju o wyciąg z konta ubezpieczeniowego
• Skontaktować się z byłym pracodawcą z prośbą o zaświadczenie
• W przypadku Niemiec - zwrócić się do Deutsche Rentenversicherung
• W przypadku Wielkiej Brytanii - złożyć wniosek o "State Pension statement" w HMRC

Opóźnienia w rozpatrywaniu wniosków

Jeśli procedura trwa zbyt długo, można:

• Skontaktować się z polskim ZUS i poprosić o interwencję
• Zwrócić się bezpośrednio do zagranicznej instytucji
• Skorzystać z pomocy sieci SOLVIT, która pomaga w rozwiązywaniu problemów z administracją w krajach UE

Podsumowanie

Uzyskanie emerytury z pracy za granicą jest Twoim prawem, które warto wykorzystać. Nawet krótkie okresy pracy mogą przełożyć się na dodatkowe świadczenie, które będzie wypłacane przez wiele lat. Kluczowe kroki to:

1. Zebranie dokumentów potwierdzających pracę za granicą
2. Złożenie wniosku o emeryturę zagraniczną w ZUS (około 6 miesięcy przed osiągnięciem wieku emerytalnego)
3. Cierpliwe oczekiwanie na decyzje z poszczególnych krajów

Warto pamiętać, że procedura może być skomplikowana, dlatego w wielu przypadkach pomocne może być skorzystanie z profesjonalnego doradztwa.